Interview Annemieke Bantema – Ingenieursbureau Gemeente Amsterdam
Het Ingenieursbureau van de Gemeente Amsterdam is actief bezig met het zetten van een belangrijke stap in het versterken van de veiligheidscultuur binnen de organisatie. De volledige organisatie – zo’n 1250 medewerkers – volgt een training waarin Bewust Veilig Gedrag centraal staat. Deze trainingen vinden plaats over meerdere maanden en zijn gebaseerd op het gedachtegoed van Brain Based Safety, waarbij menselijk gedrag, bewustwording en motivatie een cruciale rol spelen in het verbeteren van veiligheid. We spraken met Annemieke Bantema, veiligheidscoördinator bij het Ingenieursbureau, over de aanleiding, aanpak en eerste resultaten van dit trainingstraject.
Annemieke Bantema is veiligheidscoördinator van het Ingenieursbureau van de Gemeente Amsterdam. Haar loopbaan begon bij de Justitie in het gevangeniswezen, waarna ze via een commercieel ingenieursbureau uiteindelijk terechtkwam bij de Gemeente Amsterdam. “Het ingenieursbureau van de Gemeente Amsterdam is verantwoordelijk voor alles wat er gebouwd wordt in de GWW sector in de openbare ruimte. Dat zijn nieuwe projecten en grote onderhoudsprojecten. De kleine onderhoudswerkzaamheden worden uitgevoerd door stadswerken. Grote projecten zoals bijvoorbeeld de bouw van bruggen, kademuren, herinrichtingen, parken en dergelijke liggen bij het ingenieursbureau.”
Wat was voor jullie organisatie de aanleiding om te starten met een opleidingsprogramma rond bewust veilig gedrag?
“De aanleiding was de Governance-code voor de bouw, waarin onder andere veiligheid in aanbestedingen (ViA) en de veiligheidscultuurladder centraal staan. De Gemeente Amsterdam heeft deze code onderschreven. Vanuit de ViA kunnen wij de eis opnemen bij aanbestedingen om trede 2 te vereisen bij onze opdrachtnemers.” Dit doen wij nog niet, want ik vind als coördinator dat wij niet iets kunnen eisen van een aannemer als wij dit zelf ook niet doen. Vanuit die hoedanigheid zijn wij dan ook gestart met het verhogen van het veiligheidsbewustzijn met als tool de veiligheidscultuurladder. Om het veiligheidsbewustzijn te verbeteren is het noodzakelijk dat het bewustzijn van iedereen in de organisatie omtrent veiligheid wordt aangezet. Daarom is ervoor gekozen om een training op te zetten voor de hele organisatie. KPE Groep bood hierin de oplossing."
Hoe zie je als opdrachtgever jouw rol en voorbeeldfunctie in het bevorderen van veiligheid binnen de bouw- en infrasector?
Volgens Annemieke heb je als opdrachtgever zowel een wettelijke als een morele plicht om het goede voorbeeld te geven. “Je kunt geen dingen eisen van anderen als je ze zelf niet uitvoert. Daarom proberen wij de rol van opdrachtgever serieus te nemen en verantwoordelijkheid te nemen voor veiligheid, niet alleen in regels, maar ook in gedrag en cultuur. We hebben de laatste jaren veel gewerkt om de basis goed neer te zetten en nu gaan wij steeds meer richting het gewenste gedrag en cultuur waarin KPE Groep door middel van hun trainingen ons bij helpen.
Wat waren voor jullie de grootste struikelblokken om te werken aan een sterke veiligheidscultuur?
“De organisatie is zeer groot. Hierdoor is het lastig om bij de juiste informatie te komen. Daardoor doen mensen veel vanuit goede bedoelingen, maar ze zijn – even grof gezegd – onbewust onbekwaam. ”Daarnaast zijn “we” Amsterdammers geneigd om processen toch net even anders te interpreteren en uit te voeren. Dit is wel een uitdaging om uniform werken voor elkaar te krijgen. Wij hebben als organisatie stappen gezet van onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam of zelfs bewust bekwaam. Vandaaruit proberen we verder te ontwikkelen. Het gaat er echt om dat je mensen meekrijgt in een andere manier van werken. Soms gaat dat over regels, maar vaak ook over gedrag. Dat is een hele klus. Daarnaast werken wij natuurlijk in Amsterdam. Laten we eerlijk zijn: de stad is zeer dynamisch en ook de inwoners van de stad. Dus zowel intern als extern – met alle stakeholders in de stad – hebben we de nodige uitdagingen. De omgeving is daarbij ontzettend belangrijk. Gelukkig hebben we in de afgelopen jaren wel steeds meer de omslag kunnen maken dat ook de aannemer net zo belangrijk is, zo niet belangrijker, zeker als het gaat om veiligheid. Dat betekent dat we nu ook keuzes durven maken: dat een omleiding misschien langer of groter wordt, en dat er tijdelijk geen auto of fiets door een straat kan. Ook dat is gedrag beïnvloeden.”
Waarom vind je het belangrijk om niet alleen op harde veiligheidseisen te sturen, maar juist ook te investeren in het bewustzijn en gedrag van mensen?
“Regels zijn belangrijk, maar zonder bewust gedrag hebben ze weinig effect. Mensen moeten niet alleen weten wat de regels zijn, maar ook begrijpen waarom die er zijn en ze intrinsiek willen volgen. Iedereen binnen een organisatie heeft een rol in veiligheid, en hoe beter mensen zich voelen binnen een organisatie, hoe meer ze geneigd zijn om verantwoordelijkheid te nemen.”
Wat heeft het programma de medewerkers tot nu toe gebracht, en wat merk je daarvan in de praktijk?
“De training wordt goed ontvangen. Ze geven aan dat ze zich bewuster zijn geworden van onbewust gedrag in hun dagelijks werk. Dit zorgt ervoor dat er steeds meer behoefte ontstaat om dieper in te gaan op het onderwerp en te verkennen hoe ze dit bewustzijn kunnen vertalen naar concrete toepassingen in de praktijk. Er zal een moment komen dat je iets ziet of iets hoort en dan denk je: “Maar wacht even. Dit is dat onbewuste gedrag, Dit is die 99,99% en hier kan/moet ik wat mee.”
Wat zou je andere opdrachtgevers willen meegeven die ook nadenken over hun rol in het veiliger maken van de sector?
“Begin gewoon, laat je niet tegenhouden door weerstand. Verandering begint vaak klein en ongemerkt, maar terugkijkend zie je dat er veel bereikt is. Het gaat niet om het behalen van een certificaat, maar om het verbeteren van veiligheid in de organisatie/sector. Bovendien is het belangrijk om de hele organisatie erbij te betrekken en het niet als een 'veiligheidsdingetje’ van één team te benaderen.”
